VRAGEN OVER WINDENERGIE
Windenergie is één van de oudste vormen van energieproductie, uit een onuitputbare bron. Al jaar en dag gebruikt de mens wind om zich te verplaatsen met zeilschepen of om via windturbines mechanische arbeid te verrichten. Deze oude vorm van energieproductie is intussen zeer ver ontwikkeld. Momenteel is windenergie op land de meest efficiënte bron van elektriciteitsproductie, op de voet gevolgd door zonne-energie.
Windenergie heeft veel voordelen. Het is 100% schone energie en we zijn voor onze wind niet afhankelijk van andere, verre landen. Ook het risico op schommelende brandstofprijzen is onbestaande. Daarnaast vraagt windenergie geen exploratie of raffinaderijen. Er zijn geen pijpleidingen nodig, en er is geen radioactief afval. De CO2-uitstoot is quasi nihil.
Met het project in Zonnebeke mikken we op 16 500 MWh/jaar aan elektriciteitsproductie, voldoende stroom voor ongeveer 5 000 gezinnen. Dit zijn bijna alle gezinnen van de volledige gemeente Zonnebeke.
Zoals elke vorm van energieproductie heeft windenergie ook enkele nadelen. De productie van elektriciteit is niet constant, maar hangt af van de windsnelheid. Ze hebben een zekere impact op het landschap, produceren geluid en slagschaduw. Ze kunnen ook een invloed hebben op vogels en vleermuizen.
Voor dit project in Zonnebeke werden deze mogelijke effecten nauwgezet onderzocht in de Lokalisatienota, de Geluidsstudie, de Slagschaduwstudie, de Natuurtoets, de Veiligheidsstudie en de Landschapsstudie.
De Vlaamse Overheid mikt na uitgebreid studiewerk op een combinatie van hernieuwbare energieproductie en energiebesparingen om de energiedoelstellingen te behalen. Het onderzoek toont in Vlaanderen de mogelijkheid aan om in 2030 ongeveer 2500 MW (megawatt) aan windenergie te installeren. Eind 2020 stond de teller op 1361 MW. Er restte toen tien jaar om de windcapaciteit bijna te verdubbelen. Dit zal moeten gebeuren door de bouw van nieuwe windturbines en het vervangen van bestaande windparken. Simpel uitgedrukt komt dit neer op dertig nieuwe windturbines in Vlaanderen per jaar. We moeten een tandje bijsteken.
Ook zonnepanelen hebben we hard nodig om voldoende duurzame stroom te kunnen opwekken. Ze zijn ideaal op daken. Ze nemen echter veel plaats in.
Zonne-energie en windenergie vullen elkaar mooi aan. Wanneer de zon niet schijnt, ’s nachts bijvoorbeeld, kan de wind wel blijven waaien. En waar de zon vooral in de zomermaanden rendeert, waait de wind vooral in de wintermaanden.
Energie besparen komt altijd en overal op de eerste plaats, maar ook dan zal er altijd nog energie nodig blijven. Groene stroom is nodig om de resterende energievraag op te vangen, ook wanneer we volop besparen.
De totale ‘energiekost’ van een windturbine, dus de energie die nodig is om hem te maken en nadien af te breken, is in onze streken binnen het jaar volledig terugverdiend. Om een windturbine te bouwen en te slopen is er een CO2-uitstoot van ca. 14 gram CO2-equivalent per KWh. Ter vergelijking, grijze stroom uit fossiele brandstoffen heeft een gemiddelde CO2-uitstoot van tussen de 400 en 556 CO2-equivalent per kWh.
Een windturbine verbruikt een zeer klein deeltje van de geproduceerde energie (minder dan 1%) voor zijn eigen besturing: de computers, de verlichting, de server, … Dit is dus te verwaarlozen in het totaal aandeel geproduceerde hernieuwbare energie.
Windturbines zijn ontworpen om minstens 25 jaar lang energie te produceren. Op het einde van hun levensduur worden windturbines afgebroken en wordt het terrein terug in zijn oorspronkelijke staat hersteld.
Ook voor dit project in Zonnebeke engageert Elicio zich om nadien de turbine af te breken en de funderingssokkel tot minimaal 1,5 meter te ontmantelen. Dit is ook contractueel vastgelegd met de betrokken eigenaar.
Ongeveer 90% van de windturbine kan gerecycleerd worden. Het beton in de sokkel wordt granulaat, het staal in de mast en de verschillende metalen in de gondel worden gerecycleerd tot nieuw metaal. De wieken zijn gemaakt van een licht gelamineerd composietmateriaal. Zij zijn het moeilijkst te recycleren. Momenteel worden ze integraal verwerkt in de cementovens. Daar leveren ze energie en vulstof voor de cement. Het storten van wieken is ronduit verboden en komt niet voor.
Nagenoeg alle vormen van energieproductie worden gesubsidieerd, ook windenergie.
Voor klassieke vormen van energieproductie zijn er externe kosten die niet door de producenten, maar door de maatschappij gedragen worden. Het gaat dan bijvoorbeeld over de bekostiging van de bouw, provisies voor nucleaire ongevallen, de gevolgen van luchtverontreiniging en klimaatopwarming, …
Een forse uitbouw van hernieuwbare energie en dus van windturbineparken is noodzakelijk om de klimaatdoelstellingen te kunnen halen. Daarom stimuleert de Vlaamse Overheid de ontwikkeling van windenergie met een ondersteuningsmechanisme. Dit is een financiële ondersteuning per hoeveelheid geproduceerde energie (MWh). Deze productiesteun is gebaseerd op de reële kosten en opbrengsten van de technologie en wordt periodiek aangepast.
De rotordiameter heeft het grootste effect op de hoeveelheid energie die we uit wind kunnen winnen. Hoe groter de rotordiameter, hoe meer energie de windturbine uit de wind kan vangen. Een windturbine met een grotere rotordiameter kan veel meer energie produceren dan een windturbine met een kleinere rotordiameter.
Hoe hoger boven het aardoppervlak, hoe harder de wind waait, en dus hoe meer energie we uit de wind kunnen winnen. Een kleine toename in gemiddelde windsnelheid heeft een groot positief effect op de energieproductie. Een hoge windturbine kan veel meer energie produceren dan een lage windturbine.
Neen, integendeel. Grotere windturbines zijn de meest recente machines op de markt en zijn daarmee performanter en stiller. Windturbinefabrikanten besteden veel aandacht aan het beperken van geluid. Windturbines met langere wieken draaien trager en dus stiller dan hun soortgenoten met kortere wieken.
Maar, los daarvan moeten de geluidsnormen voor windturbines altijd gerespecteerd worden. De afmetingen van de windturbine veranderen daar niets aan.
Wat betreft slagschaduw zal een toename in tiphoogte ervoor zorgen dat de schaduw verder kan reiken. Maar ook hier moeten normen nageleefd worden. Een toename in rotordiameter of tiphoogte zal geen toename betekenen van de hoeveelheid slagschaduw.
Met het project in Zonnebeke voorzien we een grote windturbine met tiphoogte van 200 meter en rustig draaiende wieken. De rotordiameter is 155 meter.
VRAGEN OVER DE LOCATIE
Zeker niet. Eerst en vooral moet er voldoende wind zijn. Dit hangt af van het lokale landschap, het reliëf, de afstand tot de zee en eventuele hoge obstakels.
Daarnaast moeten de bepalingen voor een goede ruimtelijke ordening gerespecteerd worden. De Vlaamse wetgeving is hierin zeer streng. Windturbines moeten bij voorkeur gebundeld worden in bijvoorbeeld industriegebieden of in de nabijheid van lijnvormige infrastructuren zoals belangrijke wegen, spoorwegen en hoogspanningslijnen.
Het project in Zonnebeke beantwoordt aan al deze criteria, want bundeling met:
- de twee reeds vergunde turbines
- de autosnelweg A19
- de wisselaar tussen de A19 en de N37
- de 150 kV-hoogspanningslijn
- het kleinstedelijk gebied Ieper
- andere structuurbepalende elementen
Naast het bundelingsprincipe gaat het Vlaamse beleid ook uit van een ander fundamenteel principe, dit van de ‘energetische optimalisatie’. Dit wil zeggen dat binnen een locatie die geschikt is voor het plaatsen van windturbines, de ruimte optimaal moet worden ingevuld. Ook dit is met dit project het geval: de turbine sluit immers perfect aan bij de twee reeds vergunde turbines én de locatie houdt rekening met alle voorwaarden en eisen (zowel regelgevend, windtechnisch als fysisch) in de omgeving.
Tenslotte zijn er, normen voor geluid- en slagschaduw, voorwaarden met betrekking tot veiligheid, natuur zoals op vogels of vleermuizen, onroerend erfgoed, luchtvaart, enz.
Windturbines op zee plaatsen is natuurlijk een prima idee, Elicio doet dit trouwens al vele jaren. Op zee waait het niet alleen meer, de wind is er ook constanter en voorspelbaarder dan op het land. Windenergie op zee vraagt echter forse investeringen, bijvoorbeeld om de stroom aan land te kunnen brengen. De kost per geproduceerde eenheid energie voor windturbines op zee is momenteel nog altijd hoger dan deze voor windturbines op land. Maar willen we in de toekomst voldoende duurzame energie kunnen produceren, hebben we ze allebei nodig, windturbines aan land én op zee. Elicio baat zowel windturbines uit op zee als op land.
VRAGEN OVER GELUID
Een windturbine kan twee types geluid produceren. Ten eerste kunnen de bewegende delen in de gondel, zoals de generator, een mechanisch geluid produceren. Of en hoeveel geluid die onderdelen maken, hangt af van het type windturbine. Modernere types zijn stiller dan oudere. Daarnaast is er ook het geluid van het draaien van de wieken. De hoeveelheid zoevend geluid is afhankelijk van de windsnelheid, de draaisnelheid en de vorm van de wieken. Dit ‘aerodynamisch’ geluid is de belangrijkste bron van geluid.
De hoeveelheid geluid die een windturbine maakt, hangt af van meerdere factoren. Als het zacht waait, maakt hij weinig geluid. Als het hard waait kan je de turbine mogelijk horen, maar dan neemt ook het achtergrondgeluid sterk toe. Het ruisen van de wind in de bomen of langs gebouwen kan de windturbine vaak overstemmen.
De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van geluidsarme windturbines. Zo is er een betere geluidsisolatie, verlaagt het toerental en kennen de wieken een geavanceerd ontwerp. Op het uiteinde van de wieken zien we nu vaak een haakje, een ‘serration’, om de geluidsproductie te minderen. De nieuwe generatie windturbines maakt merkelijk minder geluid dan de oudere modellen. Niettemin zijn alle turbines gebonden aan dezelfde strenge milieunormen.
Om geluidsoverlast voor omwonenden te voorkomen is regelgeving opgesteld. Er gelden dus wettelijke grenswaarden voor de hoeveelheid geluid die een windturbine of windturbinepark bij een woning of in een woongebied mag produceren. Deze grenswaarden worden bepaald in het VLAREM, het Vlaams Regelement op de Milieuvergunning. De grenswaarden in Vlaanderen behoren tot de strengste wereldwijd en voldoen ruim aan de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Overdag gelden andere normen dan ’s nachts. Ook zijn er andere normen voor woongebieden dan voor industrie- of andere gebieden. Huizen in woongebied of landelijke gebieden hebben de strengste grens van 44 dB(A) of decibel overdag en 39 dB(A) gedurende de avond- en nachtperiode. Voor agrarisch gebied geldt 48 dB(A) overdag en 43 dB(A) gedurende de avond- en nachtperiode. Let wel, deze waarden worden gemeten buiten aan de gevel. De waarde binnen zal vanzelfsprekend lager liggen.
Bij de ontwikkeling van een windenergieproject is het wettelijk verplicht om met een akoestisch onderzoek aan te tonen dat de geluidsnormen zullen nageleefd worden. De toetsing aan de geluidsnormen gebeurt bij de worst-case omstandigheden. Zo wordt ervan uitgegaan dat het brongeluid maximaal is, dus bij hoge windsnelheden, en dat de wind altijd gericht is vanuit de windturbines naar de woningen.
Het project in Zonnebeke voorziet een windturbine in agrarisch gebied. De woningen in de omgeving liggen in hetzelfde agrarische gebied. Enkele van de woningen liggen binnen een straal van een 500 meter van een gebied voor ambachtelijke bedrijven en KMO’s of van een ontginningsgebied. Voor al deze woningen geldt een richtwaarde van 48 dB(A) overdag en 43 dB(A) ’s avonds of ’s nachts. Enkele woningen zijn gelegen in woongebied met landelijk karakter. Voor deze geldt een richtwaarde van 44 dB(A) overdag en 39 dB(A) ’s avonds of ’s nachts.
Uit de Geluidsstudie blijkt dat het project voldoet aan de voorwaarden voor de dag. In de avond en nacht kan er echter bij ongunstige weeromstandigheden een overschrijding tot 3 dB optreden. Om dit te vermijden zal Elicio de windturbine in de avond en de nacht bij ongunstige weersomstandigheden trager doen draaien,
VRAGEN OVER SLAGSCHADUW
Slagschaduw is de schaduw die ontstaat als de zon schijnt door de draaiende wieken van een windturbine. Het is een neveneffect dat zeer strikt gereglementeerd is: op een woning in Vlaanderen mag per dag niet meer dan 30 minuten en per jaar niet meer dan 8 uur slagschaduw vallen. Let wel, slagschaduw meten we als de periode waarin licht en schaduw elkaar opvolgen, de gehele periode van afwisseling, dus niet alleen de korte stukjes met schaduw.
Windturbines worden uitgerust met een slagschaduwmodule met stilstandregeling. In deze module worden de weersomstandigheden gemeten (zonder zon geen slagschaduw) en worden alle slagschaduwgevoelige punten in geprogrammeerd. De windturbine wordt automatisch uitgeschakeld wanneer de wettelijke grens bereikt is.
De windturbine in Zonnebeke zal voorzien worden van een slagschaduwmodule.
De windturbine is uitgerust met lichtsensoren en met computers. Die weten op elk moment van de dag de stand van de zon, de stand van de rotor, of de rotor draait, en de ligging van elke woning. Via de lichtsensor weet hij ook of de zon schijnt of bewolkt is.
De computer berekent of en wanneer er slagschaduw zal vallen op een welbepaalde woning. Dit houdt hij bij in een logboek dat ook beschikbaar is voor de milieu-inspectie. Van zodra de wettelijke norm bereikt is, valt de windturbine stil. De turbine start opnieuw op zodra de zon ver genoeg aan de hemel is doorgeschoven om geen schaduw meer op de woning te werpen. Daarom zie je windturbines soms heel even stil staan. Ze zijn niet stuk, vaak wachten ze gewoon tot de zon wat is opgeschoven om de buren niet te storen.
Ook bij het project in Zonnebeke zal de turbine soms stilvallen om de normen te respecteren. Die norm blijft trouwens gelden ongeacht het aantal windturbines in de buurt.
VRAGEN OVER VEILIGHEID
De grootste schrik die mensen kunnen hebben bij windturbines is: wat als de turbine omvalt, op hol zou slaan, als er wieken zouden afvliegen of als er ijs wordt geworpen. Deze doemscenario’s zijn zeer onwaarschijnlijk. Een windturbine bevat een redundant (meervoudig) remsysteem waardoor de kans dat de turbine op hol slaat zeer klein is. De windturbines worden permanent gemonitored, via sensoren en de controlekamer. Snelle interventieploegen treden op bij elke kleine afwijking. Daarnaast wordt er ook periodiek en pro-actief onderhoud uitgevoerd op de turbines. De windturbines zijn tenslotte gecertifieerd volgens internationaal geldende IEC-normen die de sterkte en duurzaamheid in geldende windklimaat en uitzonderlijke stormen moet garanderen.
De Veiligheidsstudie die werd opgemaakt over het project in Zonnebeke is gunstig: het windturbineproject voldoet aan alle normen. Zo wordt voorzien in een voldoende grote afstand van de 150 kV-hoogspanningslijn en de ondergrondse pijpleiding van Air Liquide.
VRAGEN OVER NATUUR, LANDSCHAP EN LANDBOUW
Elke ingreep door de mens heeft een bepaalde impact op planten en dieren. De mogelijke negatieve effecten worden uitgebreid geëvalueerd in een natuurstudie. Vaak vergeten we dat hernieuwbare energieprojecten ook een positieve impact hebben op het leven op aarde. Zo vermijden windturbines kwalijke emissies in de atmosfeer en gaan ze klimaatverandering tegen, waar de natuur baat bij heeft.
Voor het project in Zonnebeke werden de mogelijke effecten op de natuur bestudeerd in de Natuurtoets, dit gaat vooral over vogels en vleermuizen.
De conclusie van de Natuurtoets is helder: er worden geen significante effecten verwacht op vleermuizen na realisatie van het geplande project. Ook voor vogels wordt de kans op verstoring en aanvaring verwaarloosbaar laag geacht. Dit gezien het beperkte voorkomen van vogelsoorten, de afwezigheid van gekende voedsel-, slaap- en/of seizoenstrekroutes over de windturbine en de grote afstand ten opzichte van speciale beschermingszones.
Landschappen zijn dynamisch en veranderen doorheen de tijd. Zo waren er vroeger geen autosnelwegen, spoorlijnen en hoogspanningslijnen. De locatiekeuze van windparken gebeurt natuurlijk wel doordacht volgens de (ruimtelijke) visie die de Vlaamse Overheid hiervoor ontwikkeld heeft.
In het geval van het project in Zonnebeke is de windturbine gelegen in een landbouwlandschap met weidegrond en akkers. Bovendien wordt de turbine gebundeld op een locatie met andere infrastructuurelementen (A19, N37, hoogspanningsleiding, zendmast). De turbine sluit ook aan bij twee andere vergunde turbines, die als geheel op dezelfde lineaire as liggen als de A19 en hoogspanningsleiding. Elicio liet ook een landschapsstudie opmaken die kijkt naar de impact op de landschappelijke en esthetische waarde van de omgeving. De studie bekijkt de locatie van de windturbines uit alle hoeken. In welke ‘landschapskamers’ zijn ze prominent in beeld, waar schermen hoge begroeiing of bebouwing het zicht af, hoe gaan ze samen met de bestaande windturbines … Er werd specifieke aandacht besteed aan toeristische locaties op grondgebied Zonnebeke en Ieper.
De grondinname van de windturbine wordt zo beperkt mogelijk gehouden. De plek van de windturbine is een perceel eigendom van de dichtstbij wonende landbouwer. Voor het plaatsen van de windturbine is relatief gezien weinig oppervlakte nodig. Een windturbine heeft een cirkelvormige fundering die wordt aangepast naargelang de omvang van de turbine. De afmeting van de fundering voor de aangevraagde windturbine bedraagt 30 meter diameter. Die funderingssokkel bevindt zich grotendeels ondergronds en wordt met aarde en begroeiing overdekt.
Om de toegang tot de windturbine mogelijk te maken, wordt ter hoogte van de windturbine een toegangsweg voorzien. In een eerste fase (werffase) wordt een tijdelijke toegangsweg ingericht voorzien van voldoende draaicirkel. In het kader van onderhoud, controle en herstellingen wordt een permanente toegangsweg aangelegd. De tijdelijke bochten worden na het afronden van de werffase op een zorgvuldige manier verwijderd.